Waar ben jij in het reisverhaal?

 Door Marjon Cosijn

Een goede vraag, want daar zijn wel een paar dingen over te zeggen. Ten eerste is een reisverhaal doorgaans een ik-verhaal. De ‘ik’ heeft immers huis en haard verlaten en is op pad gegaan. De ‘ik’ heeft daar vervolgens een verhaal over geschreven. Een ik-verhaal heeft bepaalde schrijftechnische gevolgen. Je kunt daar meer over lezen in mijn blog ik-verteller.

In deze aflevering gaat het over de ‘ik’ die ervaart en reageert. Iedereen, ook de reisschrijver, heeft een eigen culturele achtergrond. Wanneer je uit Nederland komt, neem je Hongkong met westerse ogen waar. Dat is natuurlijk gedrag, maar het heeft wel consequenties voor de manier waarop je over Hongkong schrijft.

Jouw emoties

Wat je ziet in een vreemde cultuur kan heel emotioneel zijn. Denk maar eens aan de Spaanse stierengevechten. Voor iemand die bijvoorbeeld lid is van Wakker Dier kan zo’n avond enorm aangrijpend zijn. Hij kan beter naar het volksdansen gaan kijken. Het is goed om je dat te realiseren voordat je een toegangsticket koopt. Een goede reisschrijver heeft enige zelfkennis.

Hetzelfde geldt voor culturele verschillen tussen mannen en vrouwen. In andere landen gelden andere regels. Wij Nederlanders hebben een missionarisgeest. Met de beste intenties bieden wij andere volkeren al eeuwenlang onze beschaving aan. Er is in de missie veel goed werk verricht, maar er zit ook iets arrogants aan: jullie doen het niet goed, onze manier is beter.

Wie met deze instelling over een andere cultuur schrijft, moet niet rekenen op een geslaagd reisverhaal. Hoewel je jezelf niet thuis kunt laten, mag jouw morele verontwaardiging zeker niet doorklinken in een verhaal. Jouw verontwaardiging is van jou en niet interessant voor je lezer. Sterker nog, jouw persoonlijke verontwaardiging haalt het niveau van je verhaal naar beneden.

Show, don’t tell

Een van de literaire technieken is het principe ‘show, don’t tell’. Die techniek bewijst je goede diensten in een reisverhaal. Je kunt datgene wat je waarneemt op een persoonlijke manier beschrijven, zonder daar meteen een oordeel op te plakken. Geef de lezer informatie, maar duw hem niet jouw mening door de strot.

Jouw meningen

Wees je bewust van je meningen, je opvattingen en je voorkeuren. Die kleuren ongewild je verhaal. De lezer wil een boeiend verhaal lezen, hij heeft geen behoefte aan moralistische of politieke boodschappen. Daarvoor kan hij terecht bij de opiniepagina van de krant.

Het is duidelijk dat je jezelf als reisschrijver niet buiten het verhaal kunt laten. Een reisverhaal is op de eerste plaats een verhaal over het reizen zelf en over het verblijven in andere landen en culturen. En juist dat brengt een wisselwerking op gang in jou als schrijver. De omgeving doet iets met je. De onbekende cultuur wekt –soms tegenstrijdige- gevoelens op.

Daardoor ga je als reisschrijver nadenken over wie je bent, waar je in gelooft en wat je belangrijk vindt. Dat maakt reisverhalen interessant.

Leestip: Carolijn Visser o.a. 1994 – Brandend zout 1996 – Ver van hier – 1996 – Het goud van Bonanza (reisverhalen)

Voor meer blogs over het schrijven van reisverhalen:

wat is een reisverhaal, deel 1
wat is een reisverhaal , deel 2
waar ben jij in het reisverhaal, deel 3
wat maakt een reisverhaal anders, deel 4

  • Heb jij ervaring met reizen door exotische gebieden? Hoe pak jij het aan om geschikte informatie te verzamelen?
  • Wat is voor jou de essentie van een reisverhaal?

Schrijf je bijdrage in het reactieveld hieronder. Ik ben benieuwd naar jouw visie en ervaringen.